Ngô
Nhân Dụng
Friday,
December 12, 2014 7:43:33PM
Ngày
hôm qua đồng tiền của Nga lại mất giá mặc dầu hôm
trước, 11 tháng 12, mới tăng lãi suất lên 10.5% mỗi năm.
Lãi suất ở Nga đã tăng năm lần kể từ đầu năm 2014
luôn một điểm. Tiền Nga xuống thấp kỷ lục, 58 rúp
đổi một đô la Mỹ so với giá 53 rúp hôm đầu tuần.
Ðồng rúp đã mất 20% giá trị kể từ khi bà Elvira
Nabiullina, thống đốc Ngân Hàng Trung Ương bắt đầu
chính sách thả nổi cho đồng tiền lên xuống theo thị
trường. Mà trong thị trường, các người có tiền ở
Nga chỉ tính đổi lấy đô la Mỹ hoặc đồng Euro. Ông
Putin chỉ hy vọng trong tháng tới nhiều người sẽ cần
giữ đồng rúp để đóng thuế cuối năm, áp lực sẽ
giảm bớt.
Một
lý do khiến đồng rúp mất giá là một số ngân hàng và
xí nghiệp Nga bị các nước Mỹ và Châu Âu phong tỏa, vì
ông Putin giúp những người Nga muốn ly khai ở Ukraine.
Tuần trước, ông Vladimir Putin mới đe dọa sẽ “trừng
phạt” những người đầu cơ làm mất giá đồng rúp,
nhưng không ai sợ. Vì họ có đủ lý do chính đáng để
đi tìm mua đô la. Các công ty và ngân hàng bị phong tỏa
đều thuộc phe cánh của ông Putin; họ không còn được
phép sử dụng các dịch vụ tài chánh của Mỹ và Châu
Âu nữa nên chỉ còn cách đi mua đô la trong thị trường,
kể cả chợ đen. Nhưng lý do quan trọng hơn, và khó chữa
được, là giá dầu lửa trên thế giới đã và còn đang
giảm mạnh. Mà kinh tế nước Nga tới nay vẫn hoàn toàn
lệ thuộc vào việc bán dầu và khí đốt.
Gần
một nửa (44%) ngân sách chính phủ Nga là do tiền bán mỗi
ngày 7.5 triệu thùng dầu. Tiền bán dầu chiếm hơn một
nửa (54%) số tiền thâu nhờ xuất cảng. Ngay trong thập
niên 1980 vào lúc chiến tranh lạnh căng thẳng nhất, Liên
Xô cũng vẫn tiếp tục xuất cảng dầu sang các nước tư
bản để lấy Mỹ kim. Trong hai chục năm qua Putin không
cải tổ cơ cấu kinh tế Nga, vẫn tiếp tục dựa trên
những gì đào được ở dưới đất lên, là dầu, khí
và quặng mỏ. Putin cũng trấn áp các nhà kinh doanh tư,
tịch thu nhiều xí nghiệp tư lớn để biến thành quốc
doanh, và bao bọc những đàn em thân tín khiến cho hiệu
năng của nền kinh tế không tăng lên được.
Dầu
lửa xuống giá hoàn toàn do luật cung cầu. Hiện nay số
dầu đem ra bán trên thế giới cao hơn nhu cầu tiêu thụ
ở khoảng 30 triệu thùng mỗi ngày, mỗi ngày số cung cao
hơn một triệu thùng. Trong khi đó không quốc gia sản
xuất dầu nào có ý định giảm bớt máy bơm lên để
giữ giá cao. Khối OPEC hôm qua mới tiên đoán năm tới
nhu cầu tiêu thụ của thế giới sẽ chỉ còn 28.9 triệu
thùng mỗi ngày. Hôm qua, giá dầu thô tiêu chuẩn quốc tế
(Brent crude) xuống dưới 65 đô la một thùng, năm tháng
trước đây giá dầu vẫn còn là 100 đô la. Ngân sách
chính phủ Nga được tính toán dựa trên giá dầu 100 đô
la. Bộ trưởng dầu lửa Iran tuyên bố giá dầu có thể
xuống tới mức 50 đô la một thùng, hoặc thấp hơn nữa,
40 đô la. Công ty tài chánh Merrill Lynch tiên đoán giá dầu
trong năm 2015 sẽ còn giảm thêm, xuống 55 đô la một
thùng. Kinh tế Nga sẽ còn khó thoát cơn suy thoái nếu số
cung dầu lửa trên thế giới không giảm xuống đồng
loạt.
Trong
tháng trước, các nước sản xuất dầu trong khối OPEC đã
họp bàn về giá cả, và nước sản xuất nhiều dầu
nhất là Saudi Arabia không chịu cắt giảm số dầu hút
lên khiến các nước khác cũng phải đồng ý không cắt
sản lượng, mặc cho giá dầu tiếp tục xuống. Giá sẽ
còn ở mức 65 đô la trong ít nhất nửa năm nữa.
Thay
vì giảm số lượng dầu, Saudi đã tự ý giảm giá cho
khách hàng. Ngày Thứ Tư, 10 tháng 12, Bộ Trưởng Năng
Lượng Ali al-Naimi của Saudi được hỏi: “Bao giờ quý
vị giảm bớt dầu sản xuất?” Ông hỏi lại: “Tại
sao lại phải giảm số sản xuất?” Tháng 9 vừa rồi,
Saudi đã giảm giá mỗi thùng dầu thô một đô la cho các
nước Châu Á. Trong vòng một tuần lễ, các nước Iraq,
Kuwait cũng theo gương đó. Các nước Á Châu đều được
hưởng giá dầu thấp nhất từ sáu năm nay. Kuwait hứa sẽ
đại hạ giá gần 4 đô la một thùng dầu ($3.95/thùng)
cho các nhà máy lọc dầu
Những
nước tiêu thụ dầu được lợi nhờ giá hạ. Nếu giá
tiếp tục tại mức $65 hiện nay cho hết năm 2015, các
nước tiêu thụ sẽ được lợi 500 tỷ đô la. Ba nước
tiêu thụ dầu lửa nhiều nhất thế giới là Mỹ, Trung
Quốc, và Nhật Bản. Giá xăng ở Mỹ sẽ xuống trung bình
$2.5 một ga lông vào đầu năm tới, dân chúng Mỹ sẽ
tiết kiệm được mỗi nhà $750 tiền xăng trong năm 2015.
Nhờ họ thêm tiền tiêu thụ, kinh tế Mỹ sẽ được
kích thích mạnh.
Ngược
lại, các nước xuất cảng dầu sẽ bị thiệt thòi.
Riêng Saudi Arabia, nếu giá dầu không tăng lên trong nửa
năm hay tám tháng nữa, họ sẽ thiệt mất 117 tỷ đô la
một năm. Kuwait sẽ mất 32 tỷ đô la, bằng 20% tổng sản
lượng nội địa (GDP). Các nước xuất cảng dầu đều
thiệt thòi, từ những nước nhỏ nhất như Algeria và
Nigeria.
Ðặc
biệt là các nước đang thù nghịch với Mỹ đều xuất
cảng dầu để sống. Kinh tế Nga hiện đang suy thoái, tức
là GDP giảm xuống thay vì tăng lên, sẽ bị thiệt 100 tỷ
đô la nữa chỉ vì giá dầu xuống, tức là mất 5% tổng
sản lượng nội địa. Iran cũng như Nga, vừa bị phong
tỏa kinh tế, vừa lệ thuộc dầu lửa xuất cảng, GDP
cũng sẽ giảm mất 5%. Venezuela, một nước đối nghịch
với Mỹ cũng lâm nguy vì lệ thuộc tiền xuất cảng dầu;
chưa kể là xứ Cuba cũng sẽ khốn khó vì lệ thuộc vào
trợ cấp dầu lửa của Venezuela. Một thù địch của Mỹ
hiện nay là Quốc Gia Hồi Giáo (Islamic State) đang hoành
hành ở Iraq và Syria. Hiện nay nhóm dân quân này sống nhờ
tiền bán dầu lửa, từ những nhà máy lọc dầu ở
Syria, bán trong thị trường chợ đen quốc tế. Giá dầu
xuống thì số vũ khí họ mua được cũng giảm.
Nhưng
nước xuất cảng dầu mất thế khiến giới đầu tư
quốc tế không muốn cho họ vay. Các công ty và ngân hàng
ở Nga khi đi vay phải trả lãi suất cao hơn lúc bình
thường. Vì giới đầu tư không biết tương lai kinh tế
Nga sẽ xuống tới mức nào, và những xí nghiệp, ngân
hàng đi vay tiền mai mốt có khả năng trả nợ hay không.
Một hậu quả là trái khoán của các nước chuyên sống
nhờ xuất cảng dầu đều mất giá, vì người mua không
tin tưởng vào các giấy nợ đó nữa. Một trái khoán của
chính phủ Venezuela vay bằng đô la Mỹ, đến năm 2027 mới
đáo hạn phải trả lại vốn, nhưng trong ngày Thứ Tư,
10 tháng 12, 2014, đã xuống giá chỉ còn bán được với
giá bằng 44%, tức là trái khoán 1000 đồng chỉ bán được
giá 440 đồng, mặc dù ai mua đều được hứa hẹn sẽ
được trả đủ 1000 đồng trong 13 năm nữa. Tương tự,
một trái khoán của chính phủ Kazakhstan, đáo hạn trong
10 năm nữa, chỉ bán được với giá 90%.
Tình
trạng dầu lửa xuống giá sẽ còn kéo dài, kinh tế các
nước như Iran, Nga, Venezuela sẽ còn gặp khó khăn, vì
Saudi Arabia vẫn tiếp tục bơm dầu lên, kéo theo cả khối
OPEC không cắt giảm bớt số sản xuất. Tại sao Saudi
Arabia không chịu ngưng bơm dầu để giữ giá cao? Vì họ
đã rút kinh nghiệm những lần giảm sản xuất để giữ
giá trong quá khứ. Mỗi lần Saudi Arabia giảm bớt dầu
xuất cảng, thì các nước khác, kể cả nhiều nước
trong khối OPEC vẫn lén bán dầu với giá thấp hơn. Thiệt
hại tiền bạc không đáng kể, nhưng hoàng gia Saudi Arabia
giận nhất là mỗi lần như vậy các nước khác đã nhân
cơ hội chiếm mất các thị trường của họ, bằng cách
cắt giá bán với những hợp đồng dài hạn.
Nhưng
một lý do khiến năm nay Saudi Arabia không muốn giữ giá
dầu cao là vì họ muốn “triệt hạ” một số công ty
dầu lửa Mỹ, những “đối thủ” đang đe dọa không
những tiền bạc mà cả địa vị của Saudi Arabia trên
thế giới. Ðó là các công ty Mỹ đang khai thác dầu bằng
phương pháp mới, bơm dầu từ lòng khe đất đá chứ
không cần tìm đến các túi dầu lớn. Ðúng ra, họ dùng
chất lỏng đẩy dầu ra khỏi các mạch đất, đá. Phương
pháp này giúp các công ty bắt đầu khai thác các vùng đất
đã bị bỏ qua trong thế kỷ trước, vì nơi đó có dầu
nhưng không đọng lại trong các túi lớn để bõ công
đào. Họ cũng khai thác lại những vùng có túi dầu nhưng
đã cạn, bị bỏ hoang từ lâu, nhưng vẫn còn dầu đọng
trong các mạch đất, đá.
Hoạt
động này bắt đầu từ năm 2008, khi người ta khai thác
mỏ dầu đầu tiên với kỹ thuật mới tại Cotulla, một
thị trấn nhỏ nằm giữa thành phố San Antonio và biên
giới Mexico, trong tiểu bang Texas. Trong những năm 2009,
2010, giá dầu lửa trên thế giới gia tăng khuyến khích
người Mỹ đầu tư vào kỹ thuật mới nhiều hơn. Phương
pháp mới đã giúp gia tăng số lượng dầu, khí sản xuất
ở Mỹ, khiến nước Mỹ ngày càng bớt lệ thuộc vào
dầu nhập cảng từ khối OPEC, kể cả Saudi Arabia. Năm
2008, nước Mỹ chỉ sản xuất 4.7 triệu thùng dầu thô
mỗi ngày, năm nay con số lên tới 8.9 triệu thùng, gần
gấp đôi. Tháng 8 năm 2008, các nước OPEC bán sang Mỹ
180.6 triệu thùng dầu. Tháng 8 năm nay, Mỹ chỉ còn mua
của các nước này gần 93 triệu thùng, giảm gần một
nửa. Nước Mỹ còn đe dọa địa vị của vương quốc
Saudi khi nào bắt đầu xuất cảng dầu ra thế giới, một
điều cho đến nay các công ty Mỹ vẫn bị cấm.
Chính
phủ Saudi tính rằng chi phí hút dầu theo lối mới rất
tốn kém; nếu giá dầu lửa xuống thấp thì sẽ tới lúc
việc khai thác dầu theo lối mới không còn lợi nữa. Như
vậy, chính các công ty dầu ở Mỹ sẽ bị đe dọa, phải
ngưng sản xuất để khỏi lỗ vốn. Hơn nữa, các công
ty này sẽ ngưng không đầu tư mở thêm các công trường
hút dầu mới. Như vậy thì địa vị thống ngự thế
giới bằng dầu lửa của Saudi sẽ vững vàng được lâu
hơn. Vì thế, Saudi chấp nhận thu vào ít tiền hơn trong
một năm, hai năm nữa, nếu cần.
Chiến
lược dìm giá dầu của Saudi Arabia đã gây ra kết quả
như họ mong muốn. Công ty Mỹ Continental Resources đang khai
thác dầu theo lối mới ở North Dakota đã quyết định sẽ
giảm ngân sách đầu tư trong năm tới bớt 600 triệu đô
la, chỉ còn 4.6 tỷ đô la. Công ty ConocoPhillips cũng sẽ
giảm bớt 20% trong ngân sách đầu tư mới.
Trận
chiến sẽ còn tiếp diễn. Chính phủ Saudi Arabia muốn bảo
vệ địa vị của họ trong thị trường dầu lửa, nên
tiếp tục để cho dầu xuống giá cốt gây khó khăn cho
các công ty dầu Mỹ. Nhưng hành động của họ sẽ làm
hại cho ông Vladimir Putin nhiều nhất. Ông Putin sẽ chịu
đựng được tới bao giờ? Thật ra, câu hỏi chính là:
Dân Nga sẽ chịu đựng được ông Putin đến bao giờ?
No comments:
Post a Comment