Ngô Nhân
Dụng
Friday, April 18, 2014 7:16:05 PM
Nhiều người theo dõi diễn biến vụ Ukraine coi đó là một cuộc đọ sức giữa hai nước Nga và Mỹ, với hai đấu thủ, Vladimir Putin và Barack Obama. Nhìn như vậy là bỏ quên những người sẽ đóng vai trò chính trong cuộc khủng hoảng này. Ðó là 45 triệu người dân nước Ukraine. Chính dân Ukraine đã khởi đầu các biến cố khi họ biểu tình đòi cựu tổng thống Viktor Yanukovych từ chức. Họ thành công và đang gánh chịu hậu quả, là nước Nga đã chiếm lại vùng Crimea và đang đe dọa ba tỉnh khác ở phía Ðông, giáp ranh với Nga bằng những hành động gây loạn giống như đã diễn ra ở Crimea tháng trước. Nhưng trong tháng Năm tới, dân Ukraine sẽ đi bỏ phiếu bầu chính phủ mới, có thể kèm theo một cuộc trưng cầu dân ý. Và lúc đó, tình hình sẽ thay đổi hẳn.
Dân Ukraine sẽ phải chấp nhận một thực tế là không
thể đòi lại vùng Crimea trong thời gian sắp tới, cũng như dân Việt Nam biết
không thể chiếm lại Hoàng Sa ngay bây giờ. Mà vùng Crimea này không gắn bó máu
thịt với dân Ukraine như Hoàng Sa của nước ta. Crimea mới được Nga tặng cho
Ukraine năm 1954, hơn một nửa dân số là người Nga, người gốc Ukraine không
nhiều bằng một phần tư. Nhưng Ukraine có thể cầm cự với Nga trong thời gian
tới, trong khi đó họ phải xây dựng một chế độ dân chủ tự do và tái thiết nền
kinh tế đã lụn bại sau hơn 20 năm suy đồi vì không cải tổ triệt để như các nước
cộng sản cũ ở Ðông Âu. Một di họa của thời cộng sản là các nhà tư bản đỏ và nạn
tham nhũng hoành hành khiến cho kinh tế không thể phát triển. Bây giờ, với sự
giúp đỡ của Mỹ và các nước trong Liên hiệp châu Âu (EU), dân Ukraine có hy vọng
đạt được những tiến bộ kinh tế và chính trị trong mấy năm tới. Ngay bây giờ,
mối đe dọa trước mắt của người Ukraine là giữ được đất nước họ được toàn vẹn,
ngăn không cho ông Vladimir Putin chia rẽ, phá nát và có thể xâm chiếm thêm.
Ðiều khiến dân Ukraine lo lắng là nhiều người gốc Nga
ở những tỉnh phía Ðông đang biểu tình, chiếm đóng các công sở và cả sở cảnh
sát. Ai cũng biết những thanh niên mặc quân phục và cầm súng này là do guồng
máy tuyên truyền cài công an Nga xúi giục hoặc điều khiển. Tại ba tỉnh này, số
dân gốc Nga lên tới 25% (tỉnh Kharkiv) và 39% (Donetsk và Luhansk). Chính phủ
Ukraine lâm thời tại thủ đô Kiev không đủ sức đàn áp những hành động bạo loạn
này, và cũng không muốn gây đổ máu khiến cho ông Vladimir Putin, với 40,000
quân Nga đang đóng sát biên giới, có lý do tiến quân sang can thiệp.
Cuộc họp ở Genève vào Thứ Năm vừa qua là một thắng
lợi của Tổng Thống Oleksandr Turchynov. Ðây là lần đầu tiên chính phủ Maskva
chấp nhận ngồi ngang hàng với chính phủ lâm thời ở Kiev, mà báo đài ở Nga vẫn
tố cáo là “phát xít,” tố cáo họ kỳ thị và khủng bố dân gốc Nga. Những nhóm
“loạn quân” có thể không chịu thi hành quyết định của hội nghị bốn bên ở
Genève; một nhóm chiếm công sở tại Donetsk nói rằng họ không chịu rút lui trước
khi chính phủ lâm thời ở Kiev chưa rút lui. Nhưng trong một tháng nữa, điều này
sẽ diễn ra, sau cuộc bầu cử. Tại tỉnh này, còn nhiều chính trị gia thuộc phe
cựu Tổng Thống Viktor Yanukovych, và ông ta đóng vai đứng đằng sau giật dây các
nhóm nổi loạn để trả mối thù mất chức.
Nước cờ của ông Putin hiện nay là đòi biến Ukraine
thành một liên bang, để cho ba tỉnh ở miền Ðông có quy chế tự trị. Ðối với dân
Ukraine, đó là một âm mưu chia cắt nước họ, ít nhất cũng làm cho chính phủ ở
Kiev suy yếu, và ảnh hưởng của Nga sẽ mạnh hơn. Nhưng âm mưu này sẽ thất bại
khi người dân được hỏi ý kiến công khai và minh bạch.
Chính phủ Oleksandr Turchynov hiện nay đóng vai trò
“lâm thời” đúng nghĩa, công việc chính của họ là tổ chức bỏ phiếu sao cho công
bằng, minh bạch. Trong Tháng Năm tới đây, cuộc bầu cử sẽ thành lập một chính
quyền mới, mà ông Petro Poroshenko có nhiều hy vọng đắc cử tổng thống. Nếu có
một cuộc trưng cầu dân ý, thì chắc chắn đa số dân sẽ quyết định bảo vệ một nước
Ukraine độc lập và thống nhất.
Một cuộc nghiên cứu dư luận của International
Republican Institute cho biết 61% những người gốc Nga ở các tỉnh phía Ðông, và
67% ở các tỉnh phía Nam cho biết họ không từng bị chính phủ Ukraine kỳ thị bao
giờ, và chống lại ý kiến ông Putin gửi quân Nga sang “bảo vệ” họ. Chỉ có 14%
dân gốc Nga muốn đổi nước Ukraine thành một liên bang. Vai trò của các đại gia
ở Ukraine vẫn rất quan trọng. Ông Rinat Akhmetov, một người giàu nhất Ukraine,
làm chủ một doanh nghiệp sử dụng 300 ngàn công nhân trong dân số dưới 5 triệu
của toàn tỉnh Donetsk, đã tới gặp những thanh niên nổi loạn ở thành phố
Donetsk, và nói với họ rằng ông ủng hộ việc bảo vệ ngôn ngữ Nga, ủng hộ đòi hỏi
tản quyền từ trung ương, nhưng ông chủ trương tỉnh Donetsk vẫn nằm trong một
nước Ukraine thống nhất. Tất nhiên, các nhà tư bản Ukraine không muốn phải đối
đầu với các đại gia Nga do ông Putin điều khiển.
Ngay trong ba tỉnh miền Ðông, đòi hỏi của ông Putin
và các nhóm nổi loạn cũng không được ủng hộ. Chỉ có 26% dân chúng muốn đổi sang
thể chế liên bang, còn 45% muốn nước Ukraine toàn vẹn. Ngay trong tỉnh Donetsk,
hơn một nửa dân chúng muốn một nước Ukraine thống nhất. Cuộc khủng hoảng ở
Ukraine bắt đầu khi ông Putin tìm cách ngăn chặn một hiệp ước thương mại giữa
nước này với Liên Hiệp Châu Âu. Nhưng ông đã thất bại. Trước khi xảy ra vụ Nga
chiếm Cimea, số người Ukraine muốn liên kết với EU chỉ có 10%, nay đã tăng lên
52%. Ngược lại, ngay trong các tỉnh miền Ðông số người ủng hộ quan hệ kinh tế
chặt chẽ với Nga đã giảm từ 72% xuống 55%.
Từ nay cho đến cuối Tháng Năm, dân Ukraine sẽ phải
chấp nhận một tình trạng giao thời. Nước cớ của ông Putin là tiếp tục làm áp
lực để chia rẽ nước Ukraine. Vốn là một sĩ quan công an và tình báo, ông Putin
thành thạo trong việc sử dụng biệt kích và cán bộ sách động, nhưng ông cũng
biết không thể dùng quân đội chiếm lấy một mảnh đất nào của nước láng giềng.
Nước cờ của ông là chỉ bàn luận đôi co với Mỹ và EU về thể chế sắp tới ở
Ukriane, để cả thế giới quên dần dần vụ xâm chiếm Crimea, coi đó là một chuyện
đã rồi. Ðó cũng là một thắng lợi đáng kể để ông Putin củng cố địa vị trong nước
Nga. Nhân vụ Ukriane này, ông đã có cơ hội đàn áp những người bất đồng chính
kiến và gây thêm uy tín cho chính mình. Ông khó lòng nuôi tham vọng lớn hơn, vì
trong cuộc chạy đua kinh tế với Mỹ và EU, nước Nga không đủ sức mạnh lấn áp.
Ông Putin có thể cứ nói rằng các nước Âu Châu bị lệ thuộc vào Nga vì lý do kinh
tế; nhưng ông không thể dùng đòn kinh tế nào ép buộc được họ. Số năng lượng sử
dụng ở Châu Âu tùy thuộc 30% vào nguồn cung cấp từ Nga. Nhưng 40% ngân sách
chính phủ Nga tùy thuộc vào việc cung cấp các thứ năng lượng đó cho Âu Châu.
Các nước Âu Châu đang mua 88% dầu lửa do Nga xuất cảng, 70% khí đốt và 50% than
đá. Nếu ông Putin chặn các nguồn cung cấp đó lại, thì không những ngân sách Nga
sẽ thâm thủng, mà hàng triệu công nhân sẽ thất nghiệp; vì không thể tìm ra ngay
những khách hàng mới. Kể từ khi ông Putin gây ra cuộc khủng hoảng, đồng rúp của
Nga đã mất giá gần 10%, thị trường chứng khoán sụt giảm 10%, và trong ba tháng
đầu năm nay số tiền vốn bỏ chạy khỏi nước Nga đã lên tới 70 tỷ đô la, lớn hơn
con số 60 tỷ trong cả năm ngoái. Tính về lâu dài, nước Nga không thể chịu đựng
một cuộc chiến tranh lạnh kinh tế.
Cuộc chiến tranh lạnh mới do ông Putin gây ra sẽ là
một cuộc chiến trên mặt trận kinh tế. Mỹ và Liên Hiệp Châu Âu có thể dùng lại
chiến lược của thời chiến tranh lạnh cũ, là chỉ cần ngăn chặn không cho Nga
bành trướng; sau một thời gian đủ lâu dài Nga sẽ dần dần yếu đi cả về kinh tế
lẫn chính trị. Nhưng trong thời gian một năm hoặc nhiều tháng, hai bên sẽ đi
từng nước cờ, chờ bên kia phản ứng sẽ đi nước tiếp. Trong cuộc cờ ngắn hạn này,
Putin sẽ là người chủ động, đi trước, còn EU và Mỹ có thể đi từng bước cờ một,
chờ cho tới lúc đối thủ thật mệt mỏi để cầu hòa.
Nước Mỹ không có quyền lợi nào quan trọng ở Ukraine,
như nước Nga. Ðối với ông Putin, đây là một ván cờ lớn, quyết định uy tín của
ông ta ở trong nước Nga và trong cả những nước cựu cộng sản trong Liên Bang Xô
Viết. Còn phía ông Obama thì, đúng như Nghị Sĩ John McCain phê bình, “Chính
sách của chính phủ hiện nay không do các tính toán ngoại giao mà do những nhu
cầu nội bộ trong nước quyết định.” Nhu cầu của ông Obama trong năm nay là do
cuộc bầu cử quốc hội ở Mỹ. Từ nay cho đến Tháng Mười Một, ông tổng thống Mỹ sẽ
phải tỏ ra cứng rắn hơn đối với hành động bành trướng của ông Putin.
Nhưng số phận nước Ukraine sẽ do người dân Ukraine
quyết định trong cuộc bỏ phiếu sắp tới. Họ đã khởi động một cuộc cách mạng từ
quảng trường Maidan. Mục tiêu của họ không phải chỉ là lật đổ một ông tổng
thống tay chân của Nga. Cũng không phải chỉ là đưa nước Ukraine tới gần hơn với
Liên Hiệp Châu Âu, thay vì lệ thuộc vào Nga. Như ông Poroshenko mới phát biểu,
mục đích chính của cuộc cách mạng là xóa bỏ một chế độ tham nhũng lạm quyền,
xây dựng một nước Ukraine thực sự tự do dân chủ. Ông tổng thống tương lai của
Ukraine nói, chống tham nhũng là mục tiêu lớn nhất để đoàn kết tất cả dân
Ukraine lại với nhau.
------------------------------------
No comments:
Post a Comment